Zapraszamy do nowego cyklu materiałów historycznych w portalu TerazStrzelno.pl Wraz z Nadgoplańskim Towarzystwem Historycznym odsłaniać będziemy informacje o starym Strzelnie. Dziś (24.02) krótka historia dawnej mleczarni przy ulicy Szerokiej 13, obecnie Gimnazjalnej. Materiały ponad 30 lat temu opracowała M. Felińska. Skupiają się one głównie na kwestiach technicznych obiektu. 

Budynek powstał około 1910 roku przy ulicy Szerokiej 13. Mleczarnia została wybudowana przez spółkę niemiecką, która była jej właścicielem do 1944 roku. W latach powojennych mleczarnię zamieniono na zlewnię mleka.

Po remoncie w 1965 roku przeprowadzonym przez Gminną Spółdzielnie "Samopomoc Chłopska" w Strzelnie mleczarni przywrócono jej pierwotną funkcję. W 1990 roku obiekt kupił pan Przemysław Gąsiorowski, a budynek przeszedł kolejny remont, tym razem remont kapitalny. 

Wygląd i cechy charakterystyczne budynku według dokumentacji z lat 90. XX wieku

• Opis (sytuacja, materiał i konstrukcja, rzut, bryła, elewacje, wnętrze, wyposażenie, instalacje)
• Sytuacja: Obiekt ma elewację frontową zwróconą w stronę ulicy (na zachód). Na tyłach mleczarni usytuowany został budynek gospodarczy.

Materiał, konstrukcja, technika:

Ściany – mur z cegły pełnej, palonej (wątek krzyżowy), częściowo tynkowany, o grubości 55 cm. Współczesne dobudówki wykonano z suporexu. Podmurówka z kamienia polnego na zaprawie cementowo-wapiennej (mur cyklopowy) i cegieł ceramicznych, tynkowana, sięga do wysokości 1,6 m. Tynki wewnętrzne – cementowo-wapienne, malowane. Ściany wewnętrzne w części produkcyjnej częściowo wyłożone zostały kafelkami ceramicznymi.

Stropy – w piwnicach i w głównej hali produkcyjnej stropy ceglane, odcinkowe, tynkowane. W bocznych pomieszczeniach produkcyjnych stropy proste Kleina na podciągach. W pomieszczeniach mieszkalnych – stropy proste, listwowe, otynkowane i otrzcinowane.

Więźba dachowa – płatwiowo-kleszczowa ze stolcem podwójnym stojącym, ze ścianką stolcową i zastrzałami.

Pokrycie dachu – dachówka karpiówka ułożona "w koronkę", kalenice przykryte gąsiorami oraz papa na lepiku asfaltowym.

Podłogi – w piwnicach posadzki cementowe i z cegieł ceramicznych o dużych wymiarach. Na klatce schodowej i częściowo w pomieszczeniach produkcyjnych posadzki cementowe, w głównej hali produkcyjnej posadzka z lastriko. W mieszkaniach podłogi deskowe pokryte linoleum, na poddaszu – podłoga deskowa.

Schody – prowadzące do piwnicy i na pierwszy podest w części mieszkalnej – ceglane, obetonowane, 1-biegowe, proste. Schody na klatce schodowej – drewniane, policzkowe, 2-biegowe, zwykle z balustradą tralkową i ozdobnie toczonymi słupkami początkowymi. Schody w części produkcyjnej – ceglane, wyłożone lastriko. Schody zewnętrzne prowadzące na rampę – ceglane, obetonowane, 1-biegowe, proste.

[FOTORELACJA]995[/FOTORELACJA]

Według danych z 1992 roku obiekt w swojej kubaturze miał  2432 m3 i 782m2 z piwnicami. 

Drzwi zewnętrzne:

• Drewniane, płycinowe z ozdobnymi płycinami, skrzydłowe, na zawiasach czopowych, wgłębione w stosunku do lica ściany, posiadają oszklone górne płyciny i zamek wpuszczany oraz ozdobną klamkę. Otwór drzwiowy ze sklinowanym łękiem odcinkowym.
• Drzwi współczesne, metalowe, 1- i 2-skrzydłowe, o łękach prostych.
• Drzwi drewniane o konstrukcji ramowo-płycinowej z żaluzjowym układem desek, 2-skrzydłowe, na zawiasach czopowych, zlicowane ze ścianą, zamykane na kłódkę, o łęku prostym.
• Drzwi wewnętrzne: 1) Deskowe, 1-skrzydłowe, na zawiasach pasowych, o łękach prostych.
• Drzwi drewniane, płycinowe, 1-skrzydłowe z oszklonymi górnymi płycinami, podwójne, o wspólnym łęku odcinkowym i nieruchomym, 6-polowym, naświetlonym nadświetlu, na zawiasach czopowych, z zamkami wpuszczanymi i patentowymi.
• Drzwi drewniane, 1-skrzydłowe, płycinowe z ozdobnymi płycinami, na zawiasach czopowych, o łękach prostych.
• Drzwi współczesne, płycinowe (z płyty pilśniowej), 1-skrzydłowe, o łękach prostych.
• Okna
• Skrzynkowe, 2-skrzydłowe ze ślemieniem górnym, o łękach odcinkowych.
• Okrągły otwór okienny nieoszklony.
• Krosnowe, w ramach drewnianych, wielopolowe z otwieranymi środkowymi kwaterami, zabezpieczone kratami metalowymi od strony zewnętrznej, o łękach odcinkowych.
• Krosnowe, w ramach drewnianych, 2-skrzydłowe, o łękach odcinkowych.
• Ościeżnicowe, 2-skrzydłowe, 3-poziomowe, o łękach odcinkowych.
• Skrzynkowe, 2-skrzydłowe, o łękach prostych.
• Krosnowe, w ramach metalowych, wielopolowe z otwieranymi środkowymi kwaterami, o łękach prostych i odcinkowych.
• Piwniczne, krosnowe w ramach metalowych, wielopolowe, z otwieranymi środkowymi kwaterami, o łękach odcinkowych.
• Rzut
• Oparty na planie wielokąta nieforemnego z rampą od strony zachodniej i prostokątną kotłownią od wschodu. Przy kotłowni znajdują się pomieszczenia socjalne. Środkową część budynku zajmuje główna hala produkcyjna, od północy – pomocnicze pomieszczenia produkcyjne, od południa – klatka schodowa, biura i pomieszczenie produkcyjne.

Bryła

Nieregularna i skomplikowana. Obiekt wielobryłowy, częściowo podpiwniczony, 1- i 2-kondygnacyjny z nieużytkowanym poddaszem, kryty dachami 1- i 2-spadowymi. W połaciach dachów umieszczone są ceglane kominy. Komin kotłowni (o przekroju okrągłym) znajduje się przy elewacji wschodniej.

Elewacje

Elewacja frontowa (zachodnia): poprzedzona rampą ustawioną na murowanych słupach i częściowo zadaszoną. Na wysokości parteru elewacji znajdują się 2 wejścia do hali produkcyjnej, po ich północnej stronie zamurowany otwór okienny, a po stronie południowej – 2 okna skrzynkowe. Na wysokości II kondygnacji – 2 okna skrzynkowe o łękach odcinkowych. Nad nimi, w partii poddasza widoczny okrągły otwór okienny i ozdobny gzyms wieńczący elewację.

Elewacja północna: 5-osiowa. W osiach umieszczone są 4 wysokie okna i 1 zamurowany otwór okienny.

Elewacja południowa: 4-osiowa. W osi 1. na wysokości parteru znajduje się zamurowany otwór okienny, w osi 2. – drzwi wejściowe do części mieszkalnej, a nad nimi – okno. W pozostałych osiach – okna ościeżnicowe. Na wysokości poddasza umieszczone są 4 okna, a nad nimi – okrągły otwór okienny.

Elewacja południowa

Kotłownia posiada 2 okna i drzwi wejściowe. Elewacja wschodnia – wielokrotnie przebudowywana, zasłonięta budynkiem kotłowni z 1 oknem i kominem oraz współczesnymi dobudówkami.

Wnętrze

Bez większych zmian budowlanych. Piwnice użytkowane są tylko przez mieszkańców, na parterze znajdują się pomieszczenia produkcyjne, 2 pomieszczenia biurowe, klatka schodowa w części mieszkalnej, kotłownia, pomieszczenie socjalne i łazienka. Na piętrze znajdują się 2 mieszkania, poddasze jest nieużytkowane.

Wyposażenie

Brak zabytkowego wyposażenia technicznego.

Instalacje

Elektryczna, wodnokanalizacyjna, gazowa, telefoniczna, ogrzewcza – piece węglowe i odgromowa.

Fotografie:
Elewacja zachodnia
Elewacja północna
Elewacja południowa
Elewacja wschodnia
Drzwi wejściowe w elewacji południowej
Schody w części mieszkalnej
Drzwi wejściowe w części mieszkalnej
Wnętrze piwnic
Główna hala produkcyjna
Pomocnicze pomieszczenie produkcyjne
i 12. Więźba dachowa
Budynek gospodarczy przy wschodniej elewacji mleczarni

Źródła

• Tekst: M. Felińska, październik 1992
• Plany, rysunki: M. Felińska, październik 1992
• Zdjęcia fotograficzne: M. Felińska, październik 1992
• Miejsce przechowywania negatywów: M.N.R. w Szreniawie
• Źródła: 3188 WA/PŃ — PZGK